مالیات بر درآمد اشخاص حقیقی

در این مقاله به بررسی مالیات بر درآمد اشخاص حقیقی خواهیم پرداخت.

مالیات اشخاص حقیقی

چرا اشخاص حقیقی باید مالیات بر درآمد پرداخت کنند

در کشورها هر دولتی با توجه به بودجه مشخص شده ملزم به فراهم کردن بستری برای تجارت و فعالیت اقتصادی و همچنین امکانات عمومی برای مردم و شهروندان خود می­باشد ، مردم نیز با تجارت و راه اندازی کسب و کار خود درآمد کسب می کنند.

دولت ها برای جبران هزینه ها و کسب درآمد از مردم مالیات دریافت می­کنند تا بتوانند هزینه های خدمات ارائه شده خود را جبران کنند و آن را مجدد به چرخه اقتصادی بازگردانند. در این حین برای مردم تشویق ها معافیت­های مالیاتی نیز در نظر گرفته شده است که آن را بیان می کنیم. همچنین در مور نحوه محاسبه مالیات و گروه بندی اشخاص حقیقی اطلاعاتی را شرح می­دهیم.

مالیات بر درآمد به گونه ای سهم دولت از سود کسب شده ی اشخاص حقیقی است و نوع فعالیت هر کسب و کار و آن شخص حقیقی در محاسبه مالیات موثر است.

مالیات اشخاص حقیقی در کل به این صورت محاسبه می شود که آنها باید هزینه های کسب و کار خود را از درآمدهای خود کسر کنند و سپس سود مشخص شده را طی اظهارنامه مالیاتی به اداره مالیات اعلام نمایند. اشخاص حقیقی بر اساس سود کسب شده مالیات خود را پرداخت می­کنند. صاحبان مشاغل باید به مالیات خود اهمیت قائل شوند و تکالیف خود را به طور صحیح و در موعد مقرر انجام دهند تا مشمول جرائم و ضرر های هنگفت نشوند.

گروه‌بندی مشاغل یا اشخاص حقیقی در سال 1401

منظور از اشخاص حقیقی همان کاسبان و مغازه داران و مشاغل اصنافی می­باشد و آنها باید مطابق درآمد خالص خود مالیات پرداخت نمایند. در تقسیم بندی قدیم گروه ها به صورت الف ، ب ، ج می­باشند ولی در تقسیم بندی جدید به صورت گروه اول، دوم و سوم تقسیم بندی شده ­اند.

دقت کنید که گروه‌بندی جدید سازمان مالیاتی براساس بخشنامه مورخ ۱۰/۰۲/۱۴۰۱، برای عملکرد سال ۱۴۰۱ مورد استفاده قرار می­گیرد و برای تعیین مالیات بر درآمد سال ۱۴۰۰، ارقام سال قبل باید استفاده کرد.

اشخاص حقیقی با توجه به حجم فعالیت و نوع فعالیت در سه گروه زیر تقسیم می شوند:

مشاغل گروه اول

مشاغل این گروه مکلف به نگهداری دفتر روزنامه و دفتر کل هستند و باید اسناد و مدارک خود را نگهداری و بایگانی و همچنین در دفاتر ثبت نمایند و در زمان مقرر ترازنامه و صورت سود و زیان خود را طی اظهارنامه مالیاتی به سازمان امور مالیاتی ارسال نمایند. 

صاحبان مشاغل گروه سوم از نظر نوع فعالیت به شرح زیر است:

1. افراد واردکننده و صادرکننده و دارای کارت بازرگانی
2. صاحبان معادن، کارخانه‌ها و واحد‌های تولیدی دارای جواز تأسیس و پروانه بهره‌برداری از وزارتخانه مربوطه
3. صاحبان مؤسسات حسابرسی، حسابداری و دفترداری
4. ارائه‌دهندگان خدمات مالی، صرافی‌ها، مدیریتی، مهندسی مشاوره‌ای، انفورماتیک رایانه‌ای و طراحی سیستم
5. صاحبان مراکز آموزشی، آموزشگاه‌های آزاد، مدارس غیرانتفاعی، دانشگاه‌ها و مراکز آموزش عالی
6. صاحبان بیمارستان‌ها، درمانگاه‌ها و خانه‌های سالمندان
7. صاحبان هتل‌های سه ستاره و بالاتر
8. عمده فروش‌ها، فروشگاه‌های زنجیره‌ای، بنکداران، نمایندگان توزیع کالا‌های داخلی و وارداتی و صاحبان انبار‌ها
9. نمایندگان شرکت‌های تجاری و صنعتی داخلی و خارجی
10. صاحبان مؤسسات حمل و نقل موتوری، زمینی، دریایی و هوایی به صورت مسافری یا باربری
11. صاحبان مؤسسات تبلیغاتی و بازاریابی

از نظر حجم فعالیت نیز مشاغلی که درآمد ابرازی آن‌ها در اظهارنامه 2 سال قبل یا آخرین درآمد قطعی شده آن‌ها تا آخر دی ماه سال قبل، بیش از مبلغ 150.000.000.000 ریال باشد جزو این گروه هستند.

مشاغل گروه دوم

اشخاص حقیقی در این گروه می بایست فعالیت های مالی کسب و کار خود را در دفاتر مشاغل یعنی دفتر درآمد و دفتر هزینه درج کنند. این گروه باید اسناد درآمدی و همچنین اسناد خرید و هزینه ای خود را نگهداری کنند و در آخر نیز با تنظیم صورت درآمد و هزینه سالیانه خود، اظهارنامه مالیاتی را به سازمان امور مالیاتی ارائه نمایند.
 گروه دوم شامل مشاغل از نظر نوع فعالیت به صورت زیر می­باشد:

    1. صاحبان کارگاه‌های صنعتی، ساختمانی، تأسیسات فنی، نقشه کشی، محاسبات فنی و نظارت
    2. چاپخانه‌داران، لیتوگراف‌ها، صحافی‌ها و ارائه‌دهندگان خدمات چاپ
    3. محققان، پژوهش گران و کارشناسان تحقیقاتی
    4. کارگزاران و حق العمل کاران
    5. صاحبان مراکز فرهنگی، هنری، فرهنگسرا‌ها، انجمن صنفی و مراکز ارتباطات رایانه‌ای
    6. صاحبان تئاتر و سینما‌ها و مکان‌های تفریحی و ورزشی
    7. صاحبان نمایشگاه‌های اتومبیل و کرایه ماشین
    8. بنگاه‌های معاملات املاک
    9. فروشندگان و سازندگان طلا و جواهر
    10. صاحبان مشاغل خدمات سینمائی مانند فیلم‌برداری، دوبلاژ، مونتاژ و سایر
    11. پزشکان، دندانپزشکان و دامپزشکان دارای مطب
    12. صاحبان آزمایشگاه‌ها، رادیولوژی‌ها، فیزیوتراپی‌ها و مراکز تصویر‌برداری پزشکی
    13. صاحبان سالن‌های زیبایی و دیگر ارائه‌دهندگان خدمات بهداشتی، طبی و غیرطبی
    14. صاحبان میهمان سرا‌ها، میهمان پذیر‌ها و مسافرخانه‌ها
    15. صاحبان تالار‌های پذیرایی، رستوران‌ها، تهیه‌کنندگان غذا‌های آماده و ارائه‌دهندگان خدمات تشریفات مراسم
    16. صاحبان تعمیرگاه‌های مجاز و اتو سرویس‌ها
    17. فروشندگان آهن آلات

از نظر حجم فعالیت اشخاص حقیقی که درآمد ابرازی آن‌ها در اظهارنامه دو سال قبل یا آخرین درآمد قطعی شده آن‌ها تا انتهای دی ماه سال قبل، بیشتر از 50.000.000.000 ریال و کمتر یا برابر با 150.000.000.000 ریال باشد.

مشاغل گروه سوم

گروه سوم، مشاغلی است که در گروه های اول و دوم قرار ندارند. گروه سوم مکلف به نگهداری دفاتر نمی­باشد. اما مشاغل گروه سوم هم بهتر است که اسناد فروش کالا یا خدمات و اسناد خرید کالا و خدمات، دارایی و سایر هزینه‌ها را نگهداری و بایگانی نمایند.
در پایان به این توجه کنید که گروه بندی سال مالی با توجه به اظهارنامه سال قبل مشخص می شود.

اشخاص حقیقی به نکات و تکالیف مالیاتی خود توجه نمایند:

• اشخاص حقیقی و کسب و کارهای حقیقی باید در مهلت قانونی اظهارنامه مربوط به سال مالی خود را تسلیم نمایند و در پی آن مالیات خود را نیز پرداخت کنند.
• صاحبان مشاغل باید نسبت به نوع فعالیت تجاری و گروه بندی مالیاتی خود دفاتر قانونی و مشاغل موضوع تجارت را از ابتدای سال مالی ثبت و نگهداری کند.
• اشخاص حقیقی باید در پایان سال مالی و تا پایان مهلت قانونی که آخر خرداد ماه (3 ماه بعد از اتمام سال مالی) سال بعد است ترازنامه یا خلاصه وضعیت درآمد و هزینه‌ها را برای محاسبه و تعیین مالیات اشخاص حقیقی به سازمان امور مالیاتی ارائه کنند.
• اگر اخرین روز مهلت قانونی اظهارنامه مصادف به روز تعطیل باشید ، مهلت قانونی ارسال اظهارنامه به اولین روز بعد تعطیلی موکول می­شود.
• اشخاص حقیقی مالیات را براساس نرخ ماده ۱۳۱ قانون، و به صورت پلکانی پرداخت می­کنند.
• صاحبان مشاغل تا 4 ماه بعد از شروع کسب و کار خود وقت دارند برای بهره‌مندی از مشوق ها و معافیت‌های مالیاتی، مراتب را به اداره مالیات محل فعالیت خود اعلام کنند.
• مودی برای رسیدگی پرونده خود توسط ممیز مالیاتی در صورت درخواست ایشان ملزم به ارائه دفاتر خود می باشد.

با هزینه ­های قابل قبول مالیاتی آشنا شوید:

برای کاهش درآمد مشمول مالیات یا همان سود کسب و کار، باید هزینه‌های مورد قبول سازمان مالیاتی از آن کسر شود. براساس ماده ۱۴۷ قانون مالیات مستقیم، هزینه‌های متعارف و قابل استناد که مربوط به کسب درآمد در طی دوره مالی است، را می‌توان از درآمد مشمول مالیات کم کرد و به همین ترتیب سود را کاهش دهیم. اشخاص حقیقی که درآمد کسب می­کنند باید هزینه ­های قابل قبول مالیاتی مربوط به سال مالی خود را با توجه به ماده 147 ق.م.م از درآمدهای خود کسر نمایند تا سود یا درآمد مشمول مالیات مشخص شود و سپس با توجه به معافیت ها مالیات بر درآمد خود را محاسبه کنند.

صاحبان مشاغل و اشخاص حقیقی، اگر ۳ سال از نظر پرداخت مالیات، خوش‌حساب باشند، مبلغی به عنوان تشویق یا تخفیف از مالیات سال بعد آن‌ها کم خواهد شد.

همچنین بعضی از هزینه‌هایی که مطابق ماده ۱۴۸ قانون مالیات‌های مستقیم، از نظر اداره امور مالیاتی قابل قبول می­باشد را مورد بررسی قرار می­دهیم:

• قیمت خرید کالا، مواد مصرفی یا خدمات فروخته شده
• هزینه و حقوق استخدامی کارکنان
• پرداخت حق بیمه
• هزینه‌های آموزشی و پژوهشی
• هزینه‌های جبران خسارات خارج از پوشش بیمه
• هزینه‌های رفاهی، فرهنگی و ورزشی کارکنان
• اجاره بهای محل کسب و کار
• هزینه اجاره ماشین‌آلات و تجهیزات
• هزینه‌های برق، آب، تلفن و سوخت

فرمول محاسبه مالیات اشخاص حقیقی

مالیات اشخاص حقیقی به کمک نرخ های مندرج در ماده 131 قانون مالیات­های مستقیم که به صورت پلکانی است محاسبه می­شود. این نرخ ها به ترتیب معادل ۱5% و 20% و 25% می­باشد.

1. نرخ ۱5% تا ۵۰ میلیون تومان اول درآمد مشمول مالیات
2. نرخ 20% درصد تا ۵۰ میلیون تومان دوم درآمد مشمول مالیات
3. نرخ 25% درصد برای ما­بقی درآمد مشمول مالیات که از 100 میلیون به بالا می­باشد

هر شخص حقیقی مطابق ماده ۱۰۱ ق. م. م، مبلغ 360 میلیون ریال برای سال ۱۴۰۰ مشمول معافیت است. بقیه درآمد مشمول مالیات نیز براساس نرخ‌های مذکور ماده 131 محاسبه می­گردد.
مودیان می­توانند با ثبت نام و ورود به سامانه الکترونیکی سازمان امور مالیاتی سابقه پرونده­های خود را مشاهده و بررسی نمایند و از بدهی های مالیاتی خود آگاه شوند. به مثال زیر توجه کنید:

به عنوان مثال، یک کسب و کار در سال ۱۴۰۰ معادل مبلغ 500 میلیون تومان فروش دارد. از این مبلغ، 340 میلیون تومان هزینه می­باشد. سود نهایی مبلغ 160 میلیون تومان است؛ مبلغ ۳۶ میلیون تومان معافیت مالیاتی برای ایشان در نظر گرفته می‌شود. این واحد کسبی برای مبلغ 124 میلیون تومان طبق ماده 131 ق.م.م مالیات پرداخت می­کند.

پله اول  7/500/000 =  50/000/000 * 15%

پله دوم  10/000/000 = 50/000/000 * 20%

پله سوم  6/000/000 = 24/000/000 * 25%

 7/500/000 + 10/000/000 + 6/000/000  = 23/500/000 مالیات متعلقه

روش محاسبه مالیات اشخاص حقیقی یا مشاغل چگونه است؟

در مثال دیگر نحوه محاسبه مالیات بر درآمد اشخاص حقیقی را طبق نرخ‌های ماده ۱۳۱ ق.م.م بیشتر شرح می‌دهیم.

کل هزینه‌ها – کل درآمد = درآمد خالص(سود)

سقف معافیت مالیاتی– درآمد خالص = درآمد مشمول مالیات

اداره امور مالیاتی با توجه به ضریب مربوط به اینتاکد فعالیت شخص حقیقی، سود مشمول مالیات را مشخص می‌کند. در پایان مالیات بر درآمد اشخاص حقیقی طبق سود ابرازی از طرف مودی طی اظهارنامه و با توجه به ضریب اینتاکد فعالیت اقتصادی و به کمک نرخ ماده ۱۳۱ ق. م. م تعیین و تکلیف می‌شود.
اگر درآمد مشمول مالیات یک شخص حقیقی در سال ۱۴۰۰ بر اساس اینتاکد ، معادل 246 میلیون تومان باشد، مالیات اشخاص حقیقی برای عملکرد سال ۱۴۰۰ طبق نرخ ماده ۱۳۱ ق. م. م به صورت زیر محاسبه می‌شود.

مالیات با نرخ ۱5% در پله اول :
 7/500/000 = 15٪ * 50/000/000

مالیات با نرخ 20% درصد در پله دوم :
10/000/000 = 20٪ * 50/000/000

مالیات با نرخ 25% در پله آخر:

146/000/000 = 100/000/000 – 246/000/000

36/500/000 = 25٪ * 146/000/000

جمع کل مالیات بر درآمد:
54/000/000 = 36/500/000 +  10/000/000 + 7/500/000

چگونه متوجه بدهی مالیاتی خود شویم؟

با ورود به سایت سامانه الکترونیکی اداره مالیات ، از بدهی مالیاتی و همچنین ممنوع الخروجی خود می­توان مطلع شد.

مالیات اشخاص حقیقی با درآمد کم چگونه محاسبه می­شود؟

براساس قانون مالیات‌های مستقیم، مالیات بر درآمد اشخاص حقیقی حداکثر تا 500 میلیون ریال بعد از اعمال معافیت ماده 101، به نرخ ۱۵%، محاسبه می‌شود.

آیا دفاتر و اسناد مربوط به فعالیت صاحبان مشاغل حقیقی باید نگهداری شود؟

براساس ماده ۹۵ قانون مالیات­های مستقیم ، اشخاص حقیقی و صاحبان مشاغل باید اسناد و مدارک و دفاتر قانونی مربوط به فعالیت خود را نگهداری نمایند.

مهلت قانونی اظهارنامه مالیاتی اشخاص حقیقی چه زمانی هست؟

صاحبان مشاغل باید تا 31 خرداد ماه اظهارنامه مالیاتی خود را با توجه صورت های درآمدی و هزینه­ای خود ارسال نمایند.

آیا عدم ارسال اظهارنامه اشخاص حقیقی جریمه دارد؟

عدم ارسال اظهارنامه مالیاتی صاحبان مشاغل تا مهلت قانونی مقرر یعنی تا 31 خرداد ؛ جریمه ای معادل ۳۰% از مالیات قطعی شده را به همراه دارد.

به توجه به مطالب مذکور و مطالعه شده توسط شما عزیزان، نحوه محاسبه مالیات اشخاص حقیقی، ملزم به اطلاع از قوانین مالیاتی و بخشنامه‌های مربوطه و معافیت­ها برای هر گروه شغلی است. همه اشخاص حقیقی که از طریقی کسب درآمد می‌کنند، باید قسمتی از سود حاصل از درآمد را به عنوان مالیات پرداخت کنند.

اگر برای انجام امور مالیاتی خود به مشاوره مالیاتی نیاز دارید یا برای تنظیم اظهارنامه مالیاتی، معاملات فصلی، اظهارنامه ارزش افزوده و تهیه لیست بیمه و مالیات حقوق نیاز به کمک و مشاوره دارید با کارشناسان ما تماس بگیرید. 
همچنین اگر ابهامی دارید، در بخش کامنت‌ها سوال خود را برای ما درج نمایید. ‌امیدواریم اطلاعات این مقاله برای شما مفید واقع شده باشد.

برای مشاوره در زمینه مالیات اشخاص حقیقی به صفحه مشاور مالیاتی مراجعه کنید.